Zdarza się, że w stosunku do osoby, która pozostaje w związku małżeńskim, zostaje wydane postanowienie o ogłoszeniu upadłości. Często ten fakt ma realne konsekwencje w życiu drugiego małżonka. Z taką sytuacją mamy do czynienia, kiedy małżonkowie pozostają w ustroju majątkowej wspólności. Niniejszy artykuł ma na celu objaśnienie jak upadłość konsumencka jednego z małżonków oddziałuje na sytuację drugiego małżonka.
Skutki upadłości konsumenckiej w odniesieniu do majątku wspólnego małżonków
Dla przykładu można przedstawić hipotetyczny stan faktyczny: Małżonkowie pozostają w ustroju wspólności majątkowej. W czasie trwania tej wspólności, w stosunku jednego z małżonków zostaje wydane postanowienie o ogłoszeniu upadłości. Jakie są skutki tego zdarzenia prawnego?
Majątek wspólny wchodzi do masy upadłości. Nie jest dopuszczalny podział tego majątku. Małżonek upadłego zyskuje jedynie uprawnienie do dochodzenia swojej należności z tytułu udziału w majątku wspólnym. Może to uczynić w postępowaniu upadłościowym. W celu dochodzenia tej należności małżonek upadłego musi dokonać zgłoszenia wierzytelności sędziemu komisarzowi.
Niestety, możliwość uzyskania jakichkolwiek środków w takiej sytuacji jest raczej teoretyczna. Nawet jeżeli w skład majątku wspólnego wchodzi nieruchomość, to często jest ona zabezpieczona kredytem hipotecznym. Wierzyciele hipoteczni będą uczestniczyć w postępowaniu. W związku z tym dla małżonka upadłego oraz pozostałych wierzycieli zostaje bardzo niewiele lub nic.
Wysokość wierzytelności małżonka upadłego
Jak wskazano wyżej, małżonek upadłego w celu uzyskania zaspokojenia z masy upadłości, zgłasza swoją wierzytelność z tytułu udziału w majątku wspólnym. Wysokość tej wierzytelności stanowi równowartość połowy majątku wspólnego małżonków.
Upadłość konsumencka, a rozdzielność majątkowa
Art. 126 prawa upadłościowego stanowi, że ustanowienie rozdzielności majątkowej jest skuteczne wobec masy upadłości jedynie wówczas, gdy zawarto umowę, co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Przykład: Ustanowienie rozdzielności majątkowej nastąpiło z dniem 25 lipca 2016 r.
Wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony z dniem 30 sierpnia 2018 r.
Majątek małżonka upadłego nie wejdzie do masy upadłości.
Upadłość konsumencka a podział majątku
Co z majątkiem małżonków po ogłoszeniu upadłości, gdy została ustanowiona rozdzielność majątkowa, ale nie doszło do podziału majątku? W przypadku skutecznej umowy rozdzielności majątkowej ( przykład wyżej ), brak podziału majątku nie będzie miał żadnego znaczenia. Z dniem ustanowienia rozdzielności majątkowej między małżonkami doszło bowiem do ustanowienia ułamkowej współwłasności posiadanego majątku. Te ułamkowe udziały małżonków w majątku są równe, co wprost wynika z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
W związku z tym jeżeli:
- rozdzielność majątkowa została ustanowiona minimum dwa lata przed złożeniem wniosku o upadłość,
- małżonkowie nie dokonali podziału majątku,
to syndyk nie dokona zajęcia majątku małżonka upadłego, przypadającego mu
w ramach ułamkowego prawa współwłasności.
Zakończenie postępowania upadłościowego, a majątkowy ustrój małżeński
Należy pamiętać, że momentem ustania rozdzielności majątkowej, która powstała w chwili ogłoszenia upadłości, jest chwila ukończenia, umorzenia bądź uchylenia postępowania upadłościowego. Odtąd między małżonkami powstaje ustawowa wspólność majątkowa. Bez znaczenia jest natomiast forma ustroju jaka panowała w ich małżeństwie przed dniem ogłoszenia upadłości.
Upadłość konsumencka jednego z małżonków a kredyt hipoteczny
W skutek ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje wymagalność zobowiązania, które wynika z kredytu hipotecznego. Nastąpi to z dniem ogłoszenia upadłości i będzie dotyczyć jedynie upadłego. Jeśli nie nastąpiło wypowiedzenie umowy kredytu hipotecznego, ogłoszenie upadłości spowoduje wymagalność zobowiązania w stosunku do upadłego. Umowa wciąż obowiązuje jego małżonka. Pamiętajmy, że w umowie mogą istnieć zapisy uprawniające bank do jej wypowiedzenia. W takiej sytuacji należy wziąć pod uwagę zdolność kredytową małżonka upadłego. Jeżeli posiada on taką zdolność, to umowa nie powinna zostać wypowiedziana.
Po ogłoszeniu upadłości następuje likwidacja nieruchomości. Dokonuje jej syndyk. W tym czasie małżonek upadłego ma obowiązek wpłacania rat według harmonogramu spłat rat kredytowych. Syndyk natomiast wykonuje odrębny plan podziału funduszy. W wyniku czego zostanie zaspokojony wierzyciel hipoteczny. Nowy harmonogram spłat zostanie ustalony, gdy umowa kredytowa nie zostanie wypowiedziana małżonkowi upadłego a kredyt nie zostanie całkowicie spłacony. Małżonek upadłego będzie wówczas dalej zobowiązany do dokonywania wpłat. Po zakończeniu postępowania upadłościowego zostanie ustalony plan spłaty wierzycieli. W celu wykonania tego planu, upadły zostanie zobowiązany do dokonywania spłat na poczet banku, który udzielił kredytu hipotecznego.
Upadłość konsumencka współkredytobiorcy a kredyt hipoteczny
Przykładowo – upadłość ogłasza kredytobiorca, który nie jest właścicielem nieruchomości. Sytuacja jest więc analogiczna do opisanej w akapicie wyżej. Bank dokona weryfikacji zdolności płatniczej drugiego kredytobiorcy, który zazwyczaj jest także właścicielem nieruchomości. W przypadku posiadania zdolności płatniczej przez drugiego kredytobiorcę, umowa najpewniej nie zostanie wypowiedziana. Gdyby jednak bank chciał wypowiedzieć umowę, to warto podjąć negocjacje w celu wypracowania porozumienia. Zawarcie ugody zazwyczaj będzie wówczas możliwe.
Majątek wspólny, który nie wchodzi do masy upadłości
Z masy upadłości wyłączone są przedmioty służące do wyłącznego użytku małżonka upadłego przy prowadzeniu działalności gospodarczej, bądź zawodowej. Powyższe uregulowanie będzie miało zastosowanie także,gdy przedmioty te są objęte majątkową wspólnością małżeńską. Wyjątek stanowią jednak przedmioty majątkowe nabyte do majątku wspólnego w ciągu dwóch lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Przykład: Ustanowienie rozdzielności majątkowej nastąpiło z dniem 25 lipca 2016 r.
Wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony z dniem 30 sierpnia 2018 r.
W skład majątku wspólnego wchodzi: laptop nabyty 30 lipca 2016 r. i laptop nabyty 30 lipca 2017 r. Do masy upadłości wejdzie tylko jeden laptop – ten, który został kupiony 30 lipca 2017 r.
Upadłość konsumencka jednego z małżonków. Podsumowanie
Ogłoszenie upadłości konsumenckiej jednego z małżonków powoduje daleko idące skutki w sferze życia jego współmałżonka. Jeśli mają Państwo bardziej szczegółowe pytania dotyczące tego zagadnienia, to zapraszamy do kontaktu.
O autorze
Licencjonowany doradca restrukturyzacyjny, syndyk.
Właściciel kancelarii
kontakt@lipinskikancelaria.pl
